Συνέντευξη: ΕΜΜΑΝΟΥΕΛ ΡΙΒΑ (23/10/2012)

''Έχουμε όλοι πολλές ζωές. Για μένα μια νέα ζωή αρχίζει κάθε δέκα χρόνια, πάνω-κάτω. Κάθε ζωή είναι διαφορετική, κάθε ζωή έχει θετικά και λιγότερο θετικά. Μη μου ζητάτε να επιλέξω μια.''

(23/10/2012)

Μέχρι πρόσφατα η Εμμανουέλ Ριβά ήταν η ηθοποιός που έλαμψε στο ''Χιροσίμα Αγάπη Μου'', που κυκλοφόρησε στα 1959. Από το Φεστιβάλ των Καννών του 2012 και μετά, έγινε η ηθοποιός που βοήθησε τον Μίκαελ Χάνεκε να κερδίσει έναν δεύτερο Χρυσό Φοίνικα. Συνάντηση με έναν θρύλο ηλικίας 85 ετών.

Ο Μίκαελ Χάνεκε και Η Αγάπη. Ειλικρινά, δεν με πείθει ο τίτλος. Ο πιό αδίστακτος από τους σκηνοθέτες, ένας βαθιά στοχαστικός, είναι δυνατόν να πιστεύει στην Αγάπη; Funny Games, Η Δασκάλα του Πιάνου, ο Κρυμμένος, η Λευκή Κορδέλα: και ο κατάλογος των ταινιών του που έκαναν θραύση, δεν έχει τέλος. Αλλά αυτές δεν έχουν σχέση με την Αγάπη εδώ και τώρα. Ο Ζώρζ και η Άνν, ενσαρκώνονται με τόσο εκπληκτικό τρόπο από τα δύο εναπομείναντα ιερά-τέρατα του σινεμά, Ζαν Λουί Τρεντινιάν και Εμμανουέλ Ριβά, ώστε θα τους λατρέψετε.

Στην ηλικία των 80, δύο ηλικιωμένοι δάσκαλοι μουσικής γίνονται ένα. Πρόκειται για μια αξιοζήλευτη ένωση σε μία ύπαρξη. Αποδεικνύεται οτι ζούν σε ένα διαμέρισμα στο Παρίσι, χωρίς ιδιαίτερα οικονομικά προβλήματα, που τους επιτρέπουν να βρίσκονται σε ετοιμότητα και να παρακολουθούν τακτικά μουσικά κοντσέρτα. Αλλά, εντελώς ξαφνικά, ένα εγκεφαλικό επεισόδιο πλήττει την Άνν. Το παράλυτο χέρι, είναι μόνο η αρχή για μια αγωνιώδη διαδικασία αποσύνθεσης. Ο Ζώρζ, η Άνν και η κόρη τους (Ιζαμπέλ Ιπέρ) το πολεμούν αξιοθαύμαστα, όμως ένα πικρό τέλος, σχεδόν συγκλονιστικό, είναι τόσο αναπόφευκτο όσο και η ίδια η ζωή.

Τις στιγμές της παραλαβής του Χρυσού Φοίνικα στις Κάννες, ο Χάνεκε δεν παρέλειψε να ευχαριστήσει τους ηθοποιούς του. Και είναι απόλυτα εύλογο. ''Είναι η ταινία τους, αυτοί είναι η ουσία της ταινίας''. Εμείς συναντήσαμε την Εμμανουέλ Ριβά στο Φεστιβάλ των Καννών αλλά και στο Κινηματογραφικό Φεστιβάλ Film de Gand.

Niels Ruell: Δεν σας φόβισε η σκληρότητα της φθοράς, στον ρόλο σας ώς Άνν; Μερικές στιγμές μοιάζει ανυπόφορη.

Emmanuelle Riva: Εσείς έχετε αυτή την αίσθηση, όπως και πολλοί από τους θεατές. Αλλά αυτό δεν ήταν πρόβλημα για εμένα. Εγώ απλώς φρόντισα να δώσω ζωή σε ό,τι ήταν γραμμένο στο χαρτί, να δώσω υπόσταση στο ρήμα. Από την πρώτη κιόλας λήψη, ο Χάνεκε μου δήλωσε οτι το παίξιμο ήταν πολύ καλό, αλλά και πολύ μαλακό και τρυφερό. Δεν είχε νόημα: αυτό ήταν το κλειδί για την ερμηνεία και για την ταινία. Έπειτα, εκείνος δεν δίστασε για μια δεύτερη λήψη. Έναν τέτοιο ρόλο δεν θα μπορούσα να τον αρνηθώ, ακόμα κι αν χρειαζόταν να εξαντλήσω πλήρως όλες τις ερμηνευτικές μου δυνατότητες. Βαθειά μέσα μου, ήξερα οτι ήμουν σε θέση να αναλάβω αυτό το ρόλο. Η πρόταση μου ήρθε σε μια τέλεια χρονική στιγμή της ζωής μου. Ήταν ένα μεγάλο δώρο. Επί δύο μήνες μπόρεσα να απελευθερώσω σταθερά όλο μου το πάθος με δύναμη. Έκανα μακρινούς περίπατους κατά μήκος του Σηκουάνα, αποσπασμένη από τις σκέψεις μου. Τα γυρίσματα ήταν μια καταπληκτική εμπειρία, ειδικά με το πνεύμα συναδελφικής αλληλεγγύης που επικρατούσε στην ομάδα. Όλοι βαδίζαμε προς την ίδια κατεύθυνση. Θα ήθελα να πώ ότι στάθηκα πολύ τυχερή.

Niels Ruell: Ποιά ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση για εσάς; Το να αναπαραστήσετε την παράλυση των άκρων ή το να αποδώσετε τον ψυχολογικό τρόμο του ανθρώπου που συνειδητοποιεί οτι μετατρέπεται σταδιακά σε ένα φυτό;

Emmanuelle Riva: Το να προσποιηθείς οτι το χέρι σου είναι παράλυτο, το σαγόνι σου παραμορφωμένο και οτι τα πόδια σου δεν σε υπακούουν, είναι περισσότερο ένα θέμα τεχνικής. Όμως, πώς βιώνουμε αυτές τις στιγμές; Τι συναισθήματα περνούν απ'το κεφάλι μας; Δεν είχα κάποιο προκαθορισμένο σχέδιο, όμως μέρα με τη μέρα, ένιωθα οτι γλιστρούσα κάτω από το δέρμα της Άνν. Έχω παίξει σε δεκάδες ταινίες, όμως πιστέψτε με, τέτοια ταύτιση με έναν χαρακτήρα- αυτό ήταν φοβερό. Ήταν επίσης απαραίτητο. Έπρεπε να ξεφύγω πάση θυσία από την ερμηνευτική μετριότητα.

Niels Ruell: Δεν θα με κάνετε να πιστέψω οτι τα καταφέρατε όλα αυτά μόνη σας...

 Emmanuelle Riva: Το να μάθω να μετακινούμαι με την ηλεκτρική αναπηρική καρέκλα, μου φάνηκε ιδιαίτερα δύσκολο. Μετά βίας μπορούσα να ελέγξω αυτό το πράγμα που τσουλάει προς τα μπρός. Ο Χάνεκε μου υπέδειξε πως να χειρίζομαι αυτή τη συσκευή. Αυτό είναι απόδειξη οτι πραγματικά, δεν είναι και τόσο προφανής ο χειρισμός της. Θα έλεγα οτι ο Χάνεκε με δίδαξε... Σύμφωνα με το σενάριο, έπρεπε να κάνω ένα αστείο με τον Ζώρζ: να μηδενίσω την ταχύτητα πατώντας φρένο την τελευταία στιγμή. Αυτό με ανησύχησε. Φοβόμουν μήν φρενάρω πολύ αργά ή μήπως πατήσω το λάθος κουμπί. Έδειξε την απελπισία του (σ.σ. ο σκηνοθέτης, Χάνεκε) με ένα χτύπημα στον τοίχο, σαν να ήθελε να τον σπάσει, αλλά δεν υπήρξε πρόβλημα, εκτός από κάποιους σοβαρούς τραυματισμούς και τον Ζαν Λουί Τρεντινιάν που τα έχασε. Και ποιός δεν θα τα έχανε; (γέλια) Η σκηνή του ντους δεν ήταν πολύ ευχάριστη. Ακριβώς επειδή έπρεπε να είμαι γυμνή και έπιασα ένα κρύωμα. Αλλά ήταν κι αυτό ένα μέρος του έργου, που ο θεατής πρέπει να το δεί. Ο Χάνεκε ήθελε να δείξει τις εξαιρετικά δύσκολες σκηνές από την ζωή του Ζώρζ και της Άνν. Αφαίρεσε σχεδόν όλα τα ευχάριστα. Δεν είναι απλώς ρεαλισμός, είναι η παρουσίαση μιας πραγματικότητας.

 Niels Ruell: Είναι αυτή, η καλύτερη ερμηνεία σας;

 Emmanuelle Riva: Δεν το νομίζω, σε ό,τι έχει να κάνει με την ερμηνεία ή την εκτέλεση. Οφείλω να ομολογήσω οτι δεν μου αρέσει η λέξη ''ηθοποιός''. Μας βλέπω περισσότερο ως εκείνους τους ανθρώπους που μεταδίδουν το έργο του συγγραφέα στο κοινό. Μου κάνει εντύπωση, ωστόσο, που η ηλικία του ρόλου ταιριάζει με την δική μου. Τέτοιες περιπτώσεις συνέβησαν επίσης κατά την εποχή των ''Χιροσίμα Αγάπη μου'', ''Leon Morin Pretre'' και ''Therese Desqueyroux'. Σε αυτές τις ταινίες, μου ζητήθηκε να ενσαρκώσω χαρακτήρες με παρόμοια ηλικία και ιδιοσυγκρασία. Αλλά θεωρώ οτι είναι δύσκολο να συγκριθούν οι εποχές. Έχουμε όλοι πολλές ζωές. Για μένα μια νέα ζωή αρχίζει κάθε δέκα χρόνια, πάνω-κάτω. Κάθε ζωή είναι διαφορετική, κάθε ζωή έχει θετικά και λιγότερο θετικά. Μη μου ζητάτε να επιλέξω μια.


 Niels Ruell: Έχετε κάνει θέατρο, έχετε γράψει ποίηση, έχετε συνεργαστεί με τον Μάρκο Μπελόκιο, τον Κριστόφ Κισλόφσκι, τον Ζάν Πιέρ Μελβίλ και τον Φιλίπ Γκαρέλ. Κι όμως, δύο ταινίες σας ξεχωρίζουν: Αγάπη και Χιροσίμα Αγάπη Μου.

 Emmanuelle Riva: Δεν είμαι τυφλή, το αντιλαμβάνομαι πάρα πολύ καλά αυτό. Και οι δύο ταινίες είναι για τον έρωτα. Δύο ρόλοι που μου έπεσαν από τον ουρανό. Εκτός από έναν πολύ μικρό ρόλο στην Les Grandes Families, δίπλα στον Ζαν Γκαμπέν, δεν είχα καμμία εμπειρία στον κινηματογράφο όταν ο Ρενέ με επέλεξε. Στο Χιροσίμα Αγάπη Μου, υπάρχει ένας αδύνατος έρωτας. Ο έρωτας είναι σχεδόν το τρίτο πρόσωπο στον έρωτα.

 Niels Ruell: Τι αισθανθήκατε βλέποντας την Αγάπη για πρώτη φορά;

 Emmanuelle Riva: Η ταινία είχε μείνει στην σκέψη μου. Δεν ήμουν έτοιμη. Ήθελα να δω την ταινία περισσότερες από δύο φορές. Μερικές φορές νομίζω οτι η Αγάπη μπορεί να μας βοηθήσει να ζήσουμε, να αγαπήσουμε, να πεθάνουμε. Λίγες ταινίες έχουν αυτό το αποτέλεσμα. Ο Χάνεκε έχει μια ξεκάθαρη οπτική, ξέρει ακριβώς που θέλει να πάει και δεν αποσπάται η προσοχή του. Χωρίς μελοδραματισμούς, χωρίς συναισθηματισμούς, χωρίς υποχωρήσεις. Το τελικό αποτέλεσμα είναι απλό, τόσο απλό. Κάθε σκηνή είναι ένα σύνολο. Τις θεωρώ σαν μια φανταστική ακολουθία από πίνακες: πόσο μεγαλειώδες, για να εκφράσεις την απουσία!

 Niels Ruell: Πόσο σημαντική είναι η Αγάπη, στην καρδιά του Χάνεκε;

 Emmanuelle Riva: Ο Χάνεκε δεν κρύβει οτι εμπνεύστηκε από το δράμα μιας θεία του, που του ήταν πολύ αγαπητή. Δεν μπορούσε να μην κάνει αυτή την ταινία. Η ταινία ήταν αυτός, έπρεπε να την μοιραστεί μαζί μας.
 

(Η αρχική συνέντευξη στο AGENDAmagazine.be)